Dernekler ancak kendi genel kurullarının alacağı kararla veya mahkeme kararı ile fesih edilebilmektedir. (Olağanüstü Hal Kanunu hükümleri saklıdır).
Ayrıca 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 87. maddesinde yazılı hallerden birinin gerçekleşmesi (ilk genel kurul toplantısının yapılmaması, zorunlu organların oluşturulamaması ve oluşturulamayacak duruma düşülmesi, borç ödemede acze düşülmesi, tüzüğe göre yapılması gereken olağan genel kurul toplantılarının iki defa üst üste yapılmaması vb) hallerinde herhangi bir dernek üyesi veya idarenin istemi ile Sulh Hukuk Mahkemelerince derneğin kendiliğinden sona erdiğinin tespitine karar verilebilmektedir.
Derneğin “mahkemece fesih edilmesi” ile “mahkemece kendiliğinden sona erdiğinin tespiti” kavramları, sonuç itibariyle benzer olsa da, içerikleri ve uygulanışları açısından bazı farklar bulunmaktadır.
Mahkemece kendiliğinden sona erdiğinin tespitine karar verilen derneklerle aynı isimde dernek kurulabilmesi mümkün iken, Mahkemece fesih kararı verilen derneklerle aynı isimde dernek kurulamamaktadır. (5253 sayılı Dernekler Kanununun 29. maddesi)
Herhangi bir şekilde tüzel kişiliği sona eren veya erdirilen derneğin, dernekler kütüğündeki kaydının silinmesi için “mal varlığının tasfiyesi” işlemlerinin yapılması gereklidir.
Derneğin Genel kurulu, her zaman derneğin feshine karar verebilir. Fesih kararı, Dernekler Yönetmeliği’nin 14 ve 15 inci maddelerinde belirtilen usulle Genel kurul toplanarak alınabileceği gibi, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 76 ncı maddesinde belirtilen; “Bütün üyelerin bir araya gelmeksizin yazılı katılımıyla alınan kararlar ile dernek üyelerinin tamamının kanunda yazılı çağrı usulüne uymaksızın bir araya gelerek aldığı kararlar geçerlidir.” hükmü çerçevesinde de derneğin feshine karar verilebilir. Yönetim Kurulu Genel Kurul kararı alırken mutlaka Fesih maddesi olmalıdır, sonradan eklenemez.
a)
Tasfiyenin dernek tüzüğünde gösterilen esaslara göre yapılması:
Genel kurul kararı ile feshedilen veya kendiliğinden sona erdiği tespit edilen
derneğin para, mal ve haklarının tasfiyesi tüzüğünde gösterilen esaslara göre
yapılır.
Derneğin para, mal ve haklarının devri, son yönetim kurulu üyelerinden oluşan tasfiye kurulunca yapılır. Bu işlemlere, feshe ilişkin genel kurul kararının alındığı veya kendiliğinden sona erme halinin kesinleştiği tarihten itibaren başlanır. Tasfiye süresi içinde bütün işlemlerde dernek adında “Tasfiye Halinde ……. Derneği” ibaresi kullanılır. Tasfiye kurulu, önce derneğin hesaplarını inceler. İnceleme esnasında derneğe ait defterler, alındı belgeleri, harcama belgeleri, tapu ve banka kayıtları ile diğer belgelerinin tespiti yapılarak varlık ve yükümlülükleri bir tutanağa bağlanır. Tasfiye işlemeleri sırasında borçlu olduğu tespit edilen derneklerin alacaklılarına çağrıda bulunulur ve varsa malları paraya çevrilerek alacaklılara ödenir. Derneğin alacaklı olması durumunda borçlulardan alacaklar tahsil edilir. Alacakların tahsil edilmesi ve borçların ödenmesinden sonra kalan para ve mallar tüzükte belirtildiği şekilde devredilir. Bu derneklerin para, mal ve haklarının tasfiye ve intikal işlemlerinin tamamlanmasını müteakip tasfiye kurulu tarafından durumun yedi gün içinde bir yazı ile dernek merkezinin bulunduğu yerin mülki idare amirliğine bildirilmesi ve bu yazıya tasfiye tutanağının da eklenmesi zorunludur.
Tasfiyeye ilişkin tüm işlemler tasfiye tutanağında gösterilir ve tasfiye işlemleri, mülki idare amirliklerince haklı bir nedene dayanılarak verilen ek süreler hariç üç ay içinde tamamlanır.
Bu derneklerin defter ve belgelerini tasfiye kurulu sıfatıyla son yönetim kurulu üyeleri saklamakla görevlidir. Bu görev, bir yönetim kurulu üyesine de verilebilir. Bu defter ve belgelerin saklanma süresi en az beş yıldır.
b)
Tasfiyenin mahkeme kararı ile yapılması:
Tüzükte tasfiyenin ne şekilde yapılacağının genel kurul kararına bırakıldığı
hallerde, genel kurul tarafından bir karar alınmamış veya genel kurul
toplanamamış veya son yönetim kuruluna yapılan tebligata rağmen tasfiye
işlemleri yapılmamışsa yahut dernek mahkeme kararı ile feshedilmişse, derneğin
bütün para, mal ve hakları, mahkeme kararıyla bulunduğu ildeki amacına en yakın
ve kapatıldığı tarihte en fazla üyeye sahip derneğe devredilir.
Bu derneklerin para, mal ve haklarının tasfiyesi mahkeme kararında belirtilen esaslara göre yapılır ve tasfiyenin tamamlanmasını müteakip, durum ilgili mülki idare amirliğine bildirilir.
Bu yazımızda, işlevini kaybetmiş bir derneğin kapanma yöntemini anlatacağız. Yani dernek üyelerinin iradesi ile yapılan fesihten bahsediyoruz. Ayrıca olağan dışı durumlar için değişik yöntemler de (mahkeme kararı gibi) bulunmaktadır.
Tasfiye sürecinde Yapılması Gerekenler
Olağanüstü Genel Kurul çağrısı nasıl yapılır?
Öncelikle, Yönetim Kurulunun bir yönetim kurulu kararı alması ve ardından dernek üyelerine Olağanüstü Genel Kurul çağrısı yapması gerekmektedir. Bu Olağanüstü Genel Kurul’un tek gündem maddesi ile, yani ‘fesih konusunu görüşmek üzere’ toplanması en doğrusudur. Olağan Genel Kurul’larda da fesih görüşülebilir ama teknik olarak çok sağlıklı olmadığını belirtmeliyiz.
Fesih kararı için gerekli yeter çoğunluk nedir?
Fesih konusunda karar alınabilmesi için, dernek üye tam sayısının 2/3’ünün ilk toplantıda hazır bulunması gerekmektedir. Eğer ilk toplantıda bu rakama ulaşılamaz ise, genel kurul ikinci toplantıya ertelenir. İkinci toplantıda ise, zorunlu organların toplam sayısının iki katı üyenin katılımı yeterlidir ve katılanların 2/3’ünün Fesih’e onay vermesi gerekmektedir.
Genel kurul sonuç bildirimi kaç günde yapılır?
Genel Kurul yapıldıktan sonra, diğer genel kurulların aksine, Genel Kurul Sonuç Bildirimi’nin 30 gün içinde değil, 7 gün içinde yapılması gerekmektedir. Aynı şekilde, Genel Kurulu Bildirimini yaptıktan sonra, fesih başvurusunun da Genel Kurul tarihinden itibaren 7 gün içinde tamamlanması gerekmektedir.
Fesih başvurusu için hazırlanması gereken evraklar?
- Genel Kurul Bildirimi: Genel Kuruldan sonra 7 gün içinde DERBİS’ten bildirimi yapıyoruz ve ardından bildirimin çıktısını alıp, kaşeleyip imzalıyoruz.
- Dilekçe: Fesih Başvuru örneğini kaşeleyip imzalıyoruz.
- Divan Tutanağı: Genel Kurul esnasında hazırlanan tutanak zaten divan heyeti tarafından imzalanmış olarak elimizde bulunmaktadır.
- Tasfiye Tutanağı: Derneğin kurulduğu günden bugüne kadar kullanmış olduğu tüm defter ve makbuzların, onay mercilerinin ve ne kadar kullanıldıklarının yazılı olduğu tutanaktır. Ayrıca, derneğin kapandığı yılın başındaki mevcudu, yıl içindeki gelir gider durumu ve fesih işlemine girerken ki mevcutları da bu tutanakta belirtilir. Bizim tavsiyemiz, mümkünse fesih öncesinde derneğin tüm varlıklarını sıfırlamanızdır. Nakit, gayrimenkul ya da demirbaş mevcudu olan derneklerin kapanışı uzun sürmekte, tüm varlıkları sıfırlanana kadar da sonuçlanmamaktadır.
- Dernek kapanışı (fesih) sonrasında yapılması gerekenler nelerdir?
Genel Kurul tutanağında da göreceğiniz gibi, en son yönetim kurulu üyeleri otomatikman tasfiye kurulu üyeleri haline geliyorlar. Tüm bu bahsettiğimiz evrakları son yönetim kurulu üyeleri, tasfiye kurulu üyesi sıfatıyla imzalayabilirler.
Yukarıda saydığımız evrakları Genel Kuruldan sonra yedi gün içinde İl Dernekler Büro Amirliğine teslim ediyorsunuz. Eğer herhangi bir mevcudu yok ise, başvurduktan ortalama bir hafta sonra da, tasfiyenin sonuçlandığını gösteren belgeyi teslim alıyorsunuz.
Fesih tarihinden itibaren 5 yıl boyunca tüm belge ve defterleri saklamanız gerektiğini de unutmayın.
FESİH İŞLEMLERİYLE İLGİLİ OLARAK VERİLECEK BELGELER
1) Derneğin genel kurul kararı ile fesih olması halinde;
Genel kurul (divan) tutanağı – 1 Adet Tasfiye tutanağı – 1 Adet *Teslim-teselllüm tutanağı veya varsa ilgili makbuz ve belgeler- 1 Adet (Devredilmiş malvarlığı bulunması halinde)
2) Derneğin mahkemece kendiliğinden sona erdiğinin tespiti halinde; Sulh Hukuk Mahkemesi kararı – 1 Adet
Tasfiye tutanağı – 1 Adet *Teslim-teselllüm tutanağı veya varsa ilgili makbuz ve belgeler – 1 Adet (Devredilmiş malvarlığı bulunması halinde)
ÖRNEK TUTANAK VE BELGELER
1) Genel Kurul Kararı ile Fesih
2) Mahkemece Kendiliğinden Sona Erdiğinin Tespiti